ในการฟ้องคดีต่อศาลนั้น กฎหมายได้กำหนดวิธีการ ขั้นตอน และเงื่อนไขในการฟ้องคดีต่อศาลไว้เพื่อให้ผู้ที่ถูกกระทบสิทธิสามารถเข้าถึงกระบวนการของศาลได้ เช่น ในคดีแพ่งนั้น ผู้ฟ้องจะต้องเป็นผู้ถูกโต้แย้งสิทธิมาก่อน จึงจะเป็นผู้มีสิทธิฟ้องคดีต่อศาลยุติธรรมได้ ตาม มาตรา 55 แห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง และในการการฟ้องคดีต่อศาลปกครองเช่นกันกฎหมายก็ได้มีการกำหนดวิธีการ ขั้นตอน และเงื่อนไขที่แตกต่างออกไป ซึ่งปรากฎใน พ.ร.บ.จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ.2542 มาตรา 42 วรรคแรก ที่ได้กำหนดไว้ว่า “ผู้ใดได้รับความเดือดร้อนหรือเสียหาย หรืออาจจะเดือดร้อนหรือเสียหายโดยมิอาจหลีกเลี่ยงได้อันเนื่องจากการกระทำหรืองดเว้นการกระทำของหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ หรือมีข้อโต้แย้งเกี่ยวกับสัญญาทางปกครอง หรือกรณีอื่นใดที่อยู่ในเขตอำนาจศาลปกครองตามมาตรา 9 และแก้ไขหรือบรรเทาความเดือดร้อนหรือความเสียหายหรือยุติข้อโต้แย้งนั้น ต้องมีคำบังคับตามที่กำหนดไว้ในมาตรา 72 ผู้นั้นมีสิทธิฟ้องคดีต่อศาลปกครอง”
จากบทบัญญัติดังกล่าว ได้มีตัวอย่างของคำพิพากษาและคำสั่งศาลปกครอง กล่าวถึงผู้มีสิทธิฟ้องคดีต่อศาลปกครองไว้อย่างน่าสนใจ ซึ่งแยกเป็นตามกรณีดังนี้
กรณีของผู้ได้รับความเสียหายตัวอย่างเช่น
- ผู้สำเร็จการศึกษาปริญญาตรีที่ไม่ได้เกียรตินิยมเป็นผู้เสียหายจากการที่สำนักงานศาลปกครองประกาศประกาศรับสมัครบุคคลผู้ได้รับวุฒิปริญญาตรีเกียรตินิยมฯ เพื่อบรรจุและแต่งตั้งเข้ารับราชการ อ้างอิงคำพิพากษาที่ อ.379/2550
- พ.ร.ฎ.เงินสวัสดิการเกี่ยวกับการรักษาพยาบาล พ.ศ.2523 กำหนดให้ผู้มีสิทธิได้รับเงินสวัสดิการเบิกค่ารักษาพยาบาลของบุตรได้เฉพาะบุตรที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะ ผู้ฟ้องคดีไม่สามารถเบิกค่ารักษาพยาบาลของบุตรส่วนที่เกิดขึ้นหลังจากที่บุตรบรรลุนิติภาวะแล้วได้ ผู้ฟ้องคดีจึงถือเป็นเป็นผู้เสียหาย อ้างอิงคำสั่งที่ ฟ.27/2550
กรณีของผู้อาจเดือนร้อนหรือเสียหายโดยมิอาจหลีกเลี่ยงได้หรือมีข้อโต้แย้งเกี่ยวกับสัญญาทางปกครอง
- ผู้ฟ้องคดี เป็นส่วนหนึ่งของเจ้าของอำนาจอธิปไตยและเป็นผู้ใช้บริการจากการดำเนินการของบริษัทแอดวานซ์อินโฟ เซอร์วิส จำกัด (มหาชน) บริษัทชินแซทเทิลไลท์ จำกัด (มหาชน) และ บริษัทไอทีวี จำกัด (มหาชน) ผู้รับสัมปทานจากถูกฟ้องคดีทั้งสาม(กระทรวงเทคโนโลยีสารนเทศและการสื่อสารที่ 1, กระทรวงคมนาคมที่ 2, สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรีที่ 3 )เพื่อดำเนินกิจการสื่อสารแม้ไม่ปรากฏว่าผู้ฟ้องคดีได้รับความเดือดร้อนหรือเสียหายในขณะหรือก่อนฟ้องคดีนี้ แต่สัมปทานที่บริษัททั้งสามได้รับไปเพื่อดำเนินกิจการสื่อสารนั้นมีโอกาสล่วงรู้ความลับเกี่ยวกับการสื่อสารของผู้ใช้บริการ หากกิจการดังกล่าวตกไปอยู่ในอำนาจบริหารจัดการของบุคคลต่างด้าวอาจก่อให้เกิดความเดือดร้อนหรือเสียหายหรืออาจจะเดือดร้อนเสียหายได้ในอนาคต และอาจเป็นภัยต่อความมั่นคงของประเทศ ผู้ฟ้องคดีอยู่ในฐานะเป็นผู้อาจเดือดร้อนหรือเสียหายโดยมิอาจหลีกเลี่ยงได้ อ้างอิงคำสั่งที่ 585/2549
- อาคารที่ต่อเติมโดยไม่ได้รับอนุญาตอยู่ห่างจากบ้านผู้ฟ้องคดี 12 เมตร อาคารดังกล่าวมีลักษณะเริ่มทรุดโทรมทำให้อาจเป็นอันตรายต่อผู้ฟ้องคดี ผู้ฟ้องคดีจึงเป็นผู้ที่อาจได้รับความเสียหายโดยมิอาจหลีกเลี่ยงได้อ้างอิงคำสั่งที่ 394/2545
ทั้งนี้รวมไปถึงกรณีของบุคคลที่ศาลได้พิพากษาว่าไม่ใช่ผู้ได้รับความเสียหายไว้ด้วย เช่น
- การที่คณะกรรมการแพทยสภาจะมีมติให้ลงโทษผู้ฟ้องคดีแต่ยังไม่ได้นำมติดังกล่าวไปออกคำสั่งตามมติแพทยสภา ยังไม่ถือว่าเป็นการกระทบสิทธิของผู้ฟ้อง ผู้ฟ้องจึงยังไม่ใช่ผู้เสียหาย อ้างอิงคำสั่งที่ 699-700/2546
- บัตรประจำตัวประชาชนมีเพื่อใช้แสดงตัวตน และบัตรจะมีรูปแบบรายการอย่างใดนั้นย่อมเป็นไปตามอำนาจของหน่วยงานทางปกครองที่พิจารณาตามกฎหมายว่าด้วยบัตรประชาชน และการที่บัตรไม่มีเครื่องหมายครุฑพ่าห์ไม่ได้ก่อให้เกิดความเสียหายหรือระทบสิทธิผู้ฟองคดี ผู้ฟ้องคดีจึงมิใช่ผู้เสียหาย อ้างอิงคำสั่งที่ 40/2551
อย่างไรก็ดี ในการเป็นผู้มีสิทธิฟ้องคดีต่อศาลปกครองได้นั้นต้องพิจารณาประกอบกับเงื่อนไขอื่นๆด้วย เช่นในเรื่องของความสามารถ การทำคำฟ้องและเอกสารคำฟ้อง รวมไปถึงการดำเนินการแก้ไขความเสียหายก่อนดำเนินการฟ้องคดีไปจนถึงระยะเวลาในการฟ้องคดีด้วย ปรากฎตาม พ.ร.บ.จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง 2542 ซึ่งจะต้องพิจารณาประกอบมาตรา 42วรรคแรกตามที่ได้กล่าวมาแล้วต่อไป
ดาวน์โหลดไฟล์คำพิพากษาที่ อ.379/2550
ดาวน์โหลดไฟล์คำสั่งที่ ฟ.27/2550
ดาวน์โหลดไฟล์คำสั่งที่ 585/2549
ดาวน์โหลดไฟล์คำสั่งที่ 394/2545
มณฑิฌา ประสิทธิ์กสิกรณ์
STATO Public law
29 สิงหาคม 2565